رسانه به عنوان یکی از ارکان اصلی جامعه مدرن، نقش حیاتی در اطلاع‌رسانی، آموزش و شکل‌دهی به افکار عمومی ایفا می‌کند. از روزنامه‌ها و مجلات گرفته تا تلویزیون و اینترنت، رسانه‌ها ابزارهایی هستند که اطلاعات را به سرعت و در مقیاس وسیع منتشر می‌کنند. این ابزارها نه تنها به عنوان پل ارتباطی میان افراد و رویدادهای جهانی عمل می‌کنند، بلکه می‌توانند تأثیر عمیقی بر نگرش‌ها، باورها و رفتارهای اجتماعی داشته باشند. امروزه رسانه به دو دسته اصلی سنتی و دیجیتال تقسیم می‌شوند. رسانه‌های سنتی مانند روزنامه‌ها و تلویزیون، معمولاً به شکل یک‌طرفه اطلاعات را منتقل می‌کنند، در حالی که رسانه‌های دیجیتال با ایجاد فضایی تعاملی، امکان گفت‌وگو و تبادل نظر را فراهم می‌آورند. این تحول در نحوه دریافت اطلاعات باعث شده است که مخاطبان به عنوان تولیدکنندگان محتوا نیز در فرآیند رسانه‌ای نقش ایفا کنند.

نقش کار رسانه‌ای و تاثیر بر افکار عمومی

محمد لسانی، کارشناس و مدرس رسانه در گفت‌وگو با خبرنگار قدس درباره اینکه نقش‌خبرنگاری و اخلاق در رسانه چه تاثیری بر افکار عمومی دارد گفت: این سوال از دو جنبه قابل جوابگویی است؛ ظاهر کار رسانه ای و دیگری ذات و هویت کار رسانه ای است. از جنبه ظاهری تاکید بر این است که هر رسانه‌ای برای اینکه پیامش مورد قبول واقع شود و در افکار عمومی نفوذ کند، باید ظاهری از اخلاق و صداقت داشته باشد. این به معنای رعایت اصول اخلاقی و انصاف در ارائه اخبار است، حتی اگر این رعایت به نوعی ظاهرسازی تلقی شود. جنبه باطنی کار رسانه‌ای به تعهد درونی خبرنگاران اشاره دارد. در اندیشه اسلامی و حرفه‌ای، خبرنگاران باید به ارزش‌های دینی و حرفه‌ای پایبند باشند و از خودشان چیزی به گزارشات اضافه نکنند. این تعهد درونی خبرنگاران را ملزم به رعایت اخلاق می‌کند و آن‌ها را از سوءاستفاده از احساسات و عواطف خوانندگان منع می‌کند. همچنین، خبرنگاران باید به تنظیم جامع و کامل اخبار با رعایت عناصر خبری بپردازند و از جذب کلیک به هر قیمتی پرهیز کنند.

این کارشناس درباره اینکه فرهنگ و زمینه اجتماعی چه تاثیری بر افکار عمومی میگذارد، بیان کرد: رسانه‌ها بر اساس زمین اجتماعی که بر روی آن بنا شده‌اند، عمل می‌کنند. اگر این زمین، که شامل نیروی انسانی، ارزش‌ها و هنجارها است، ناپایدار باشد، رسانه‌ها نیز نمی‌توانند به درستی عمل کنند. این ارتباط دوطرفه به ارتقای هر دو طرف کمک می‌کند که یک رسانه های پویا و جامعه سالم داشته باشند اما اگر این ارتباط دچار اختلال شود، به ویژه زمانی که دغدغه‌ها و مشکلات مردم به رسانه‌ها منتقل نشود، این داد و ستد مختل می‌شود. در این صورت، مردم احساس می‌کنند که صدای آن‌ها در رسانه‌ها شنیده نمی‌شود و رسانه‌ها نیز تأثیرگذاری خود را بر جامعه از دست می‌دهند. در نهایت، این وضعیت منجر به بی‌اعتمادی مردم به رسانه‌ها می‌شود.

تفاوت نسل قدیم و جدید 

وی درباره تفاوت‌های نسل‌های قدیمی و جدید در نحوه تعامل با رسانه‌ها و تولید محتوا اشاره کرد: نسل‌های جدیدتر به عنوان بازیگران و کنشگران، توانایی‌های بیشتری در کار با گوشی و دوربین دارند و سواد بصری و زبان بدن بهتری نسبت به نسل‌های قدیمی‌تر دارند. این نسل به سمت ویدیو گرایش دارد، در حالی که نسل‌های قدیمی‌تر بیشتر به مکتوب و گرافیک تصویر تمایل دارند. این تفاوت‌ها نه تنها در خود رسانه‌ها بلکه در اثرگذاری و اثرپذیری نیز مشهود است.

محمدلسانی درباره این که چه راه هایی برای مقابله با شایعات و اطلاعات غلط در رسانه‌ها وجود دارد و این موضوع چه تاثیری بر افکار عمومی دارد گفت: عدم انتشار شایعات بسیار اهمیت دارد، اگر فردی به شایعه‌ای شک دارد، باید از انتقال آن به دیگران خودداری کند تا چرخه توسعه شایعه متوقف شود.  گام بعدی شامل جستجوی پاسخ به شایعات از طریق مشاوره با کارشناسان و دانشجویان است. سپس، فرد باید به منابع معتبر و موثق مراجعه کند، مانند سرویس‌های پاسخگویی به شبهات و شایعات و وب‌سایت‌های راستی‌آزمایی مانند خبرگزاری فارس و ایرنا در نهایت، بالاترین سطح مقابله با شایعات، تبدیل شدن به یک فکت‌چکر است. این فرد باید دوره‌های تخصصی را گذرانده و توانایی شناسایی و مقابله با اخبار جعلی را داشته باشد. هدف نهایی این است که فرد نه تنها از خود بلکه از جامعه خود نیز محافظت کند.

 این کارشناس درباره تاثیر رسانه‌ها بر نسل‌های جدید و نحوه تعامل آن‌ها با فضای مجازی گفت: بسیاری از کاربران فضای مجازی تنها تماشاچی هستند و در تولید محتوا و کنشگری فعال نیستند. با پیشرفت نسل‌ها، به ویژه نسل زد و نسل آلفا، میزان کنشگری و تولید محتوا در این نسل‌ها افزایش یافته است.

این کارشناس در پایان افزود: رسانه‌های مکتوب شامل کتاب، روزنامه و مجله؛ رسانه‌های دیداری و شنیداری شامل تلویزیون، رادیو و سینما؛ و اینترنت و گوشی تلفن همراه به عنوان رسانه هشتم هستند. این رسانه‌ها سبدی متنوع از اطلاعات و تفریحات را فراهم می‌کنند. نکته مهم این است که والدین و خانواده‌ها باید آگاه باشند که در این سبد متنوع، جایگاه رسانه‌های مختلف مشخص باشد و از رسانه‌های مکتوب غافل نشوند، زیرا دور شدن از این رسانه‌ها می‌تواند تاثیرات منفی بر جامعه داشته باشد.

ناهیدآذرنوش_خبرنگار تحریریه جوان قدس